ΣΚΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΑΘΕΟΥΣ.

[sfinotouvlaki]

Έχω και έναν άλλο προβληματισμό, παρατηρώ τη δυτική (είτε με liberal είτε με αριστερή αφετηρία και πνεύμα) αθεΐα να προσανατολίζεται σε ένα σύστημα αξιών τύπου Jefferson Bible. Ίσως κάνω λάθος, αλλά αν ισχύει αυτό δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ένα νέο (χριστιανικό ή σκέτο αν θέλετε) δόγμα ειδικά με τους ρυθμούς που επικρατεί στη Δύση; Δεν το λέω καθόλου ως κάτι κακό.

Δείτε κι εδώ, απλά νιώθω ότι αυτές οι αξίες κυριαρχούν μεταξύ των περισσότερων προοδευτικών άθεων, παίζει να μην είναι κι έτσι.

"Το νόημα της ιστορίας" του Λέβιτ καταπιάνεται με αυτό, σε ευρύτερο πλαίσιο από αυτό της ηθικής μεν, αλλά το ακουμπάει κι αυτό. Απ' ό,τι θυμάμαι είχα διαφωνήσει σε διάφορα από αυτά που γράφει μέσα, αλλά, όπως και να έχει, η οπτική μεριά από την οποία εξετάζει το ζήτημα, αλλά και η προσπάθειά του καθαυτή, είναι ενδιαφέρουσες. Ή, αν θες μια πιο θεολογική σκοπιά, ψάξε τύπους τύπου John Shelby Spong, Macus Borg και για πιο εξτρεμιστικές καταστάσεις Jean-Luc Marion, John D. Caputo κ.λπ.

Λοιπόν δείτε περίπου πως έχει το πρόβλημα.

Αν διώξουμε τους θεούς και τα διαόλια στο θέμα της ηθικής έχουμε δύο επιλογές. Είτε η ηθική να ανακαλυφθεί, δηλαδή να κάνουμε κάποια leaps στα αξιακά μας συστήματα και να βρούμε τις σωστές παραδοχές που παραμένουν σωστές για όλες τις περιπτώσεις -πρόβλημα που παιδεύει τον άνθρωπο από τότε που άρχισε να σκέφτεται γι' αυτά τα πράγματα-, είτε η ηθική να δημιουργηθεί, δηλαδή να αποδεχθούμε πως η ηθική θα μας επιτρέψει να συνυπάρχουμε ειρηνικά αν ορίσουμε μερικούς κανόνες που θα εξυπηρετούν και το κοινό αλλά και το ατομικό συμφέρον -εδώ το πρόβλημα είναι πως η ηθική μπορεί να καταλήξει ένα παιχνίδι ισχύος.

Το θετικό στην πρώτη περίπτωση είναι πως μπορούμε να υιοθετήσουμε την άποψη πως 'το ολοκαύτωμα ήταν ανήθικο' πιστεύοντας παράλληλα στην αντικειμενικότητα αυτής της άποψης. Επίσης, μπορούμε να μιλάμε για ηθική πρόοδο όταν π.χ. έχουμε δημοκρατία ή σεβόμαστε τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Τα αρνητικά είναι πως δεν μπορούμε να εξηγήσουμε εύκολα τη διαφωνία στα ηθικά ζητήματα αλλά και να κατανοήσουμε το μεταφυσικό βάθος των ηθικών κρίσεων. Και τι εννοώ με το δεύτερο;

Επειδή δεν είναι ξεκάθαρο αν την τελευταία πρόταση της πρώτης παραγράφου την απευθύνεις και στις δυο περιπτώσεις ή μόνο στην περίπτωση που η ηθική κατασκευάζεται και δεν ανακαλύπτεται, να ξεκαθαρίσω ότι το πρόβλημα υφίσταται και στις δυο περιπτώσεις, αφού και στην περίπτωση της ανακαλυφθείσας ηθικής, αυτός που αναδεικνύεται ισχυρότερος καταλήγει να ορίζει ποια από όλες της ανακαλυφθείσες ηθικές είναι σωστή και αντικειμενική.

Έπειτα, γράφεις ότι το θετικό στην πρώτη περίπτωση είναι ότι μπορείς να ορίσεις ως αντικειμενική την άποψη ότι το "ολοκαύτωμα ήταν ανήθικο" -- κι εδώ ακριβώς έγκειται το παιχνίδι ισχύος, το να ανακηρύξεις κάτι ως αντικειμενικό είναι η αρχή και η ουσία του παιχνιδιού της ισχύος. Άρα, διατηρώ επιφυλάξεις για το πόσο θετικό είναι αυτό και, εν τέλει, για το πόσο αναγκαίο. Θα προσπαθήσω να εξηγήσω με βάση την παρακάτω παράθεση...

Το κύριο αρνητικό εδώ είναι πως είναι εξαιρετικά δύσκολο κάτω από αυτές τις συνθήκες να κάνουμε την οποιαδήποτε αξιακή κρίση πιστεύοντας παράλληλα πως είναι αντικειμενικά σωστή, όπως για παράδειγμα αυτή του ολοκαυτώματος. Και είναι και κάπως ντροπιαστικό το να πεις πως το ολοκαύτωμα δεν ήταν μια αντικειμενικά κακή πράξη. Ένα άλλο πρόβλημα είναι το πως, υπό αυτό το πλαίσιο, θα αντιμετωπίζουμε περιπτώσεις μειονοτήτων, ευπαθών ομάδεων ή αυτονών που δεν μπορούν να συμμετέχουν σε μια τέτοια συμφωνία (ζώα, μωρά, άτομα με νοητικές αδυναμίες.) Ή όλη κατάσταση είναι λίγο πολύ ένα παιχνίδι του ποια κοινωνική ομάδα θα καταφέρει να επηρεάσει το ευρύτερο σύνολο ώστε να υπάρει ειρήνη και ευημερία. Ορισμένες κοινωνικές αδικίες μπορεί να παραμείνουν μόνιμες έτσι.

Μα το νόημα της κατασκευασμένης ηθικής δεν είναι να τη δείξεις ως αντικειμενικά σωστή, αλλά ακριβώς το γεγονός ότι δεν νοιάζεται να δειχθεί ως τέτοια. Αυτό είναι το θετικό της και η δύναμή της, όχι αδυναμία. Τη θέση της αντικειμενικότητας παίρνει η συναίνεση. Δεν ισχυρίζεται κάτι, οπότε δεν έχει να αποδείξει κάτι. Επίσης, δεν υπάρχει καμία δυσκολία στην υπεράσπιση μειονοτήτων και στο ξεμπρόστιασμα ναζιστών κ.λπ. Όλοι αυτοί επικαλούνται κάποιου είδους αντικειμενικότητα και ορθότητα των αποψεών τους, δεν τις παροσυσιάζουν ποτέ ως "μία ακόμη άποψη". Κάνουν θετικούς και δεσμευτικούς ισχυρισμούς τόσο για τον εαυτό τους, όσο και για άλλους. Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι αυτοί οι σωστοί και αντικειμενικοί ισχυρισμοί πρέπει να αποδειχθούν ως τέτοιοι και το βάρος της απόδειξης το έχει συνήθως αυτός που κάνει τον ισχυρισμό. Εγώ δεν έχω βρει κάποιον τέτοιο ισχυρισμό που να μην αυτο-αποδομείται σε αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή μια αστήριχτη και αυθαίρετη αξίωση ισχύος.