"Το 1932 η Βιρτίνια Γουλφ κάνει το δεύτερο ταξίδι της στην Ελλάδα. Το πρώτο ταξίδι της το είχε κάνει το 1906, 24 ετών τότε, ανύπαντρη (Βιρτζίνια Στήβεν), με τα αδέλφια της Βανέσα, Τόμπυ και Έιντριαν Στήβεν και τη φίλη της Βάιολετ Ντίκινσον.Η διαφορά ανάμεσα στα δύο αυτά ταξίδια δεν είναι μόνο χρονολογική. Είναι μια διαφορά οπτικής και ύφους τόσο βαθιά ώστε και η ίδια η Βιρτζίνια να εκπλήσσεται. Φυσικά πρόκειται πάντα για το ίδιο πρόσωπο-και όχι μόνον αυτό, αλλά, σε μια μυστική σχεδόν αλληλουχία γεγονότων και συνεπειών, το πρόσωπο του 1906 δημιουργεί και καθορίζει ως ένα σημείο το πρόσωπο του 1932.
Το πρώτο ταξίδι στην Ελλάδα αρχίζει στις 8 Σεπτεμβρίου 1906. Ο Τόμπυ και ο Έιντριαν κάνουν τη διαθήκη τους' οι προετοιμασίες θυμίζουν εκστρατεία. Επισκέπτονται την Ολυμπία, τις Μυκήνες, την Επίδαυρο, το κτήμα των Νόελ-Μπάικερ στην Εύβοια, φυσικά τον Παρθενώνα. Όλοι τους με κλασική παιδεία, εκστασιάζονται μπροστά στο αρχαίο κάλλος, δεν έχουν μάτια για τίποτ' άλλο γύρω τους.
(...)
Στο δεύτερο ταξίδι της στην Ελλάδα η Βιρτζίνια Γουλφ, 50 ετών, συγγραφέας της Κυρίας Ντάλαγουαιη, του Φαρου και των Κυμάτων, συνοδεύεται από τον άντρα της Λέναρντ Γουλφ, τον κριτικό Ρότζερ Φράι και την αδελφή του Μάρτζερυ. Η ομάδα έφτασε στη Βενετία σιδηροδρομικώς και από κει με ατμόπλοιο, μέσω Μπρίντιζι, στον Πειραιά. Το ταξίδι κράτησε από τις 15 Απριλίου ως τις 12 Μαΐου 1932.

Ο Ρότζερ Φράι (1866-1934)(...)Πέθανε το 1934, δυο χρόνια μετά το ταξίδι του στην Ελλάδα. Η Βιρτζίνια Γουλφ, στη βιογραφία του Ρότζερ Φράι που έγραψε το 1940, ένα χρόνο πριν την αυτοκτονία της, λέει ως επικήδειο για το θάνατό του τα εξής: "Ένας ελεύθερος άνθρωπος σκέφτεται το θάνατο λιγότερο απ' οτιδήποτε άλλο' και η σοφία του έγκειται στο ότι στοχάζεται όχι το θάνατο, αλλά τη ζωή". Παράξενα λόγια ειπωμένα από συγγραφέα στης οποίας τη ζωή και το έργο ο θάνατος έπαιξε τόσο καθοριστικό ρόλο.

Η Μάρτζερυ Φράι (1874-1958 )(...)Ηταν δραστήρια, με πλατιά ενδιαφέροντα, κλασικός τύπος βικτωριανής δεσποινίδος, εκκεντρικής, κάποιας περασμένης ηλικίας. Το επίκεντρο των προσπαθειών της σ'όλη της τη ζωή ήταν η μεταρρύθμιση της ποινικής νομοθεσίας.

Ο Λέναρντ Γουλφ (1880-1969),στενός φίλος του Τόμπυ Στήβεν, παντρεύτηκε τη Βιρτζίνια το 1912. Από εβραϊκή οικογένεια υφασματεμπόρων, σπούδασε στο Καίμπριτζ κλασικούς, αλλά γρήγορα έφυγε για την Κεϋλάνη, όπου έμεινε έξι χρόνια κι έφτασε στο βαθμό του βοηθού κυβερνήτη. Τις εμπειρίες του περιγράφει στο μυθιστόρημά του Το χωριό στη ζούγκλα. Είναι γνωστός ως πολιτικό πρόσωπο, ενεργό μέλος του Εργατικού Κόμματος, του οποίου υπήρξε υποψήφιος βουλευτής, και ως ιδρυτής, με τη Βιρτζίνια, του εκδοτικού οίκου The Hogarth Press.

Η νέα οπτική που κυριαρχεί στο δεύτερο ταξίδι της Γουλφ στην Ελλάδα οφείλεται όχι μόνο στην ίδια, που βρίσκεται στην ωριμότητά της, αλλά κατά μεγάλο μέρος και στον Ρότζερ Φράι. Η ικανότητά του και η ευαισθησία του να διαβάζει την τέχνη των Βυζαντινών μοιάζει να κλιμακώνεται μέσα στις περιγραφές της Βιρτζίνια, όπου, σε μια μουσική σχεδόν αναγωγή και σύνθεση, το αρχαίο παγανιστικό στοιχείο συνυπάρχει με τον ορθόδοξο χριστιανικό μυστικισμό. Όλα αυτά μέσα σε μια φύση οργιαστική, όπου άλλοτε κυριαρχεί το φως της ζωής και άλλοτε η σκοτεινιά του θανάτου. Γοητευτικότερη εικόνα της Ελλάδας δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς, ούτε πιο ενθουσιαστική, ή πιο καλόπιστα χιουμοριστική. Τόσο που όταν έρχεται η στιγμή να πει κανείς κάτι για την Ελλάδα της εποχής ή περί της αξίας της δραχμής εν έτει 1932 να αισθάνεται κάποια δυσκολία.

Η Βιρτζίνια Γουλφ συνταξίδευσε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο επί του ατμοπλοίου Τεβερε', στις 18 Απριλίου 1932, όταν ο Βενιζέλος επέστρεφε από την Ελβετία, όπου είχε εκφωνήσει λόγο στην Κοινωνία των Εθνών. Στο λόγο αυτό ζήτησε δάνειο 50 εκατομμυρίων δολαρίων και άρση του εξωτερικού χρέους της Ελλάδας. Το Συμβούλιο εδέχθη το δεύτερο σκέλος της προτάσεως, αλλά περί δανείου ουδέν. Το οικονομικό πρόβλημα βαθαίνει το χάσμα Φιλελεύθερων και Λαϊκών (Τσαλδάρης), ενώ τα αίτια της οικονομικής κρίσης αναζητούνται στην μετά το '22 κατάσταση. Την 1η Μαΐου κηρύσσεται προσωρινό χρεοστάσιο, αίρεται και τυπικώς η σταθεροποίηση, και παραιτείται ο υπουργός των Οικονομικών Μαρής.Στις 11 Μαΐου ο Βενιζέλος καλεί την εθνοσυνέλευση και αποφασίζεται η παράταση της θητείας των Γερουσιαστών, πράξη που εξοργίζει τους Λαϊκούς. Στις 21 Μαΐου η κυβέρνηση Βενιζέλου παραιτείται και στις 26 ορκίζεται η κυβέρνηση Παπαναστασίου, για να παραιτηθεή την 3η Ιουνίου. Την 5η Ιουνίου αναλαμβάνει πάλι ο Βενιζέλος με κυβέρνηση ανασχηματισθείσα.

Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι όταν η Βιρτζίνια ακούει το θόρυβο της πόλης από το ξενοδοχείο Ματζέστικ της οδού Σταδίου, ολόκληρη η Αθήνα θα βράζει στον πυρετό της κρίσης και της κομματικής αντιπαράθεσης, ενώ την ίδια εποχή η αγγλική οικονομία ανορθώνεται θεαματικά χάρη στις μεθόδους του υπουργού Οικονομικών Νέβιλ Τσέιμπερλιν. Με αυτά τα δεδομένα πρέπει να ερμηνεύσουμε τα σχετικά με τη δραχμή και την οικονομική κατάσταση της χώρας αποσπάσματα του ημερολογίου και των επιστολών.

Η Βιρτζίνια Γουλφ δεν ξαναγύρισε στην Ελλάδα. Της συνέβαινε πάντα να ερωτεύεται τις χώρες που επισκεπτόταν και να τις νοσταλγεί εκ των προτέρων. Ωστόσο, μέσα από τα γραφόμενά της δίνεται η αίσθηση πως στην Ελλάδα βρήκε κάτι το ιδιαίτερο. Μιλάει σαν άνθρωπος υγιής, που ξέρει να απολαμβάνει τη χαρά της ζωής και της φύσης, με ανεξάντλητο χιούμορ. Βυθίζεται στα σκοτεινά της βάθη με τη σιγουριά εξαιρετικής κολυμβήτριας, που ξέρει πότε και πώς πρέπει να βγει στην επιφάνεια. Το 1941, όταν βυθίστηκε στα παγωμένα νερά του ποταμού Ουζ, για να μην αναδυθεί πια, είναι ακόμη μακριά."

ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΤΣΟΥ