Quote:
Γεγονός είναι ότι υπήρχαν περίπου 70 χιλιάδες Tσάμηδες, που με τη βία ξεριζώθηκαν, ξεκληρίστηκαν και όσοι επέζησαν απωθήθηκαν πέρα από τα σύνορα, στην Aλβανία. Oρισμένοι από αυτούς, ας πούμε οι «κεφαλές», η ηγεσία και οι τσιφιλικάδες δικάστηκαν ερήμην από Δικαστήριο Δωσιλόγων στα Γιάννενα, καταδικάστηκαν και οι περιουσίες τους δεσμεύθηκαν. Δεν δικάστηκαν και καταδικάστηκαν όλοι οι Tσάμηδες (αυτό και αν θα ήταν εθνοκάθαρση) και είναι ενδιαφέρον να μάθουμε με ποια νόμιμη διαδικασία έχασαν τις περιουσίες τους, εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και 60 χρόνια τώρα, τελούν εν υπερορία.
Aπόγονοι αυτών ήταν οι 150 Tσάμηδες που με πλακάτ συγκεντρώθηκαν στους Aγίους Σαράντα και, απ’ ό,τι έμαθα, διεκδικούσαν αποζημίωση για τις περιουσίες που βιαίως έχασαν. Δύσκολα καταλαβαίνει κανείς σε τι θα έβλαπτε την εξωτερική μας πολιτική αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεχόταν την αντιπροσωπεία τους και παρελάμβανε το υπόμνημά τους. Θα πουν μερικοί ότι με τον τρόπο αυτό θα αναγνώριζε ότι το πρόβλημα υπάρχει. Mα το πρόβλημα πράγματι υπάρχει και εκείνο που οπωσδήποτε βλάπτει την εξωτερική μας πολιτική είναι να διαγράφουμε μονομερώς προβλήματα που υπάρχουν. Διότι μας το επιβάλλουν οι άλλοι, αφού προηγουμένως μας έχουν ταπεινώσει. Aυτό είναι περισσότερο από πιθανό σε μια Eυρώπη που τώρα διαμορφώνει κοινούς κανόνες για την επίλυση των διαφορών μεταξύ όλων των κατοίκων της (αύριο θα λέμε των πολιτών της).
Eκείνο όμως που είναι εντελώς απαράδεκτο για οποιαδήποτε δημοκρατική συνείδηση είναι η διατυπωθείσα προς την αλβανική κυβέρνηση απαίτηση να διαλύσει ή να απωθήσει με αστυνομική βία (πώς αλλιώς;) τους 50 συγκεντρωθέντες. Eίναι το μάθημα που εμείς οι παλαιότεροι είχαμε να δώσουμε σε μια νεότερη στη δημοκρατική θητεία χώρα! Aλήθεια, πώς θα μας φαινόταν και τι θα είχε συμβεί στη χώρα μας, αν η αμερικανική κυβέρνηση έθετε όρο για την επίσκεψη του προέδρου Kλίντον την απαγόρευση ή τη βίαιη διάλυση της μεγάλης και έντονα αντιαμερικανικής συγκέντρωσης που τότε πραγματοποιήθηκε;
Quote:
Λέγεται ότι οι Τσάμηδες δεν εκδιώχθηκαν, αλλά έφυγαν εκουσίως ή αν εκδιώχθηκαν, αυτό έγινε διότι ήταν –συλλήβδην– εγκληματίες και συνεργάτες των Γερμανοϊταλών, κατά την κατοχή. Ποια η δική σας άποψη;
Όλες οι μαρτυρίες και οι πηγές που διαθέτουμε συνηγορούν στο ότι η εκδίωξη των Τσάμηδων από τις κωμοπόλεις και τα χωριά τους ήταν μία εξαιρετικά βίαιη διαδικασία, η οποία εξελίχθηκε σε διαδοχικά κύματα, στην περιοχή της Παραμυθιάς πρώτα και στην περιοχή του Φιλιατιού στη συνέχεια. Ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού θανατώθηκε, πολλοί κακοποιήθηκαν, ενώ τα υπάρχοντά τους διαρπάγησαν. Καμία από τις μεταγενέστερες μελέτες δεν αμφισβητεί αυτό το γεγονός (Κραψίτης, Μαντά, Μιχαλόπουλος, κ.λπ.) Προφανώς, η φυγή των Τσάμηδων, πέρα από τα σύνορα, δεν ήταν μία ανώδυνη υπόθεση.
Η συλλήβδην δαιμονοποίηση των Τσάμηδων ως «φανατικών συνεργατών του κατακτητή» είναι σε ένα βαθμό μεταγενέστερη των γεγονότων (Παπαμανώλης, 1945, Λάμπρου, 1949 κ.λπ.), ένα είδος «απολογητικής» υπερβολής από μέρους της ελληνικής πλευράς, ώστε να μη δημιουργηθούν διπλωματικές επιπλοκές από όσα συνέβησαν στη Θεσπρωτία. Στον καιρό της κατοχής, οι Ιταλοί δημιούργησαν ένα μικρό πυρήνα μουσουλμανικής Πολιτοφυλακής, όταν διαπιστώθηκε η αδυναμία της ελληνικής Χωροφυλακής να παρέμβη στις κοινότητες των Τσάμηδων (σχετικά έγγραφα υπάρχουν στα παραρτήματα του βιβλίου μου). Η αυτονομιστική κίνηση των Τσάμηδων, η «Ξίλια», στα 1944, συνέπραξε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό με τους Γερμανούς και στράτευσε μερικές εκατοντάδες άτομα –ως εθελοντές ή ως υποχρεωτικά στρατολογημένους– για να υπηρετήσουν στις τοπικές φρουρές στο πλευρό των κατοχικών στρατευμάτων.
Την ίδια εποχή, τόσο το ΕΑΜ, όσο και ο ΕΔΕΣ έκαναν προσπάθειες να προσεταιριστούν τμήματα του τσάμικου πληθυσμού και να περιορίσουν την επιρροή της «Ξίλια». Για ευνόητους λόγους, αποτελέσματα έδωσε η πιο πειστική πολιτική του ΕΑΜ. Σημαντικά ποσοστά Τσάμηδων, ειδικά από τις περιοχές βόρεια του Καλαμά, οργανώθηκαν στο ΕΑΜ, ενώ ο ΕΛΑΣ δημιούργησε ένα ολόκληρο τάγμα (το ΙΥ/15), από Τσάμηδες αντάρτες.
Να σημειώσω, επίσης, ότι οι οργανώσεις του ΕΑΜ έκαναν, την εποχή εκείνη, σαφέστατο διαχωρισμό ανάμεσα στους δωσίλογους Τσάμηδες και στον υπόλοιπο πληθυσμό της μειονότητας. Οι αγριότητες σε βάρος του τελευταίου, από τη μεριά του ΕΔΕΣ, καταγγέλθηκαν με κατηγορηματικό τρόπο, ενώ στάλθηκε κάθε δυνατή βοήθεια από το ΕΑΜ και την ΕΤΑ (Επιμελητεία του Αντάρτη) στους καταυλισμούς των προσφύγων ακόμα και πέρα από τα σύνορα.
Ήταν σαφές ότι οι αντιλήψεις και οι πρακτικές απέναντι στη μειονότητα ήταν διαμετρικά αντίθετες, εκείνα τα χρόνια και δεν συμμερίζονταν όλοι την ιδέα για «εγκληματική φύση» των Τουρκαλβανών.
